هر فرد دارای دو مفصل ساکروایلیاک است. این مفاصل استخوان‌های لگن را به پایین ستون فقرات و دنبالچه متصل می‌کنند. مفاصل ساکروایلیاک وظیفه‌ی جذب ضربه ناشی از حرکت بین قسمت بالایی بدن و لگن و پاها را بر عهده دارند. درد مفصل ساکروایلیاک اغلب ناشی از یک حادثه تروماتیک است. این نوع حوادث باعث ایجاد نیروی برشی از طریق مفصل می‌شوند و رباط‌ها را در اطراف مفصل تحت فشار قرار می‌دهند. این درد را در طول بارداری و پس از آن می‌توانید احساس کنید. اگر مفاصل ساکروایلیاک دچار التهاب یا آسیب شده باشند، درد به باسن، پایین کمر و پاها کشیده خواهد شد. این امر باعث محدودیت تحرک و کاهش کیفیت زندگی می‌شود.

درد ناشی از اختلال در عملکرد مفصل ساکروایلیاک 30 درصد از مجموع دردهای پایین کمر را تشکیل می‌دهد. با این حال، مشکل بسیاری از افراد مبتلا به کمردرد به اشتباه تشخیص داده می‌شود و در نتیجه درمان موثری برای این افراد صورت نمی‌پذیرد.

علل شایع درد مفصل ساکروایلیاک

درد مفصل ساکروایلیاک می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی رخ دهد. تعدادی از این موارد عبارتند از:

• آسیب‌هایی مانند تصادف رانندگی یا ضربه ناگهانی می‌توانند باعث کشیدگی، پارگی یا رگ به رگ شدن رباط‌های مفصل ساکروایلیاک شوند. رباط‌های آسیب‌دیده باعث حرکت بیش از حد مفصل و در نتیجه حرکت نامنظم آن می‌شوند.
• در دوران بارداری و هنگام زایمان، زنان هورمونی به نام ریلکسین تولید می‌کنند. این هورمون موجب ریلکس شدن رباط‌ها می‌شود. ممکن است پس از زایمان طولانی مدت یا به دنیا آوردن نوزادی بزرگ، رباط‌های زن به طور کامل به حالت سفت اولیه خود باز نگردند. این امر می‌تواند منجر به تحرک بیش از حد مفاصل ساکروایلیاک شود.
• با بالا رفتن سن افراد احتمال ابتلا به بیماری‌های دژنراتیو مفصلی یا آرتروز افزایش می‌یابد. هر دو این بیماری‌ها می‌توانند منجر به بروز حرکت نامنظم و اختلال در عملکرد مفصل شوند.
• ویژگی‌های آناتومیکی مختلف نیز ممکن است در ابتلای فرد به درد مفصل ساکروایلیاک نقش داشته باشند. به عنوان مثال، راه رفتن غیرطبیعی، داشتن یک پای بلندتر از دیگری، ابتلا به اختلالی مانند اسکولیوز یا آسیب‌دیدگی که باعث راه رفتن غیرطبیعی می‌شود، شانس ابتلای فرد به درد مفصل ساکروایلیاک را افزایش می‌دهند.
• عفونت: مفصل ساکروایلیاک ممکن است در موارد نادری دچار عفونت شود.

علائم درد مفصل ساکروایلیاک

علائم درد مفصل ساکروایلیاک در هر فردی متفاوت است. علائم معمول شامل موارد زیر می‌باشند:

• ناراحتی در قسمت پایین کمر
• درد باسن، ران و لگن
• ناراحتی در لگن که محدود به یک مفصل ساکروایلیاک است
• درد هنگام برخاستن از حالت نشسته
• خشکی یا احساس سوزش در لگن
• گز گز
• ضعف
• کشیده شدن درد به پایین ران‌ها و قسمت بالایی پاها
• احساس شل شدن و عدم حمایت پاها از وزن بدن

تشخیص درد مفصل ساکروایلیاک

تشخیص درد مفصل ساکروایلیاک می‌تواند دشوار باشد زیرا علل کمردرد معمولاً ناشی از چندین عامل هستند. رگ به رگ شدن کمر ناشی از بلند کردن اجسام سنگین، سندرم فاست، فتق دیسک، التهاب ریشه‌های نخاع و سیاتیک می‌تواند با اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک اشتباه گرفته شود. اخذ تاریخچه دقیق با سؤالات مناسب همراه با معاینه فیزیکی، تشخیص و از بین بردن سایر علل کمردرد و تزریق بلوک عصبی می‌توانند راه‌های مفیدی برای تشخیص درد مفصل ساکروایلیاک باشند. بسیاری از اوقات تشخیص دقیقی انجام نمی‌شود. اگر تزریق لیدوکائین (داروهای بی‌حس‌کننده) به مفصل از طریق تصویربرداری سی تی اسکن بلافاصله درد را تسکین دهد، می‌توان مشکل را به طور قطعی تشخیص داد.

یک بیماری عضلانی مرتبط با درد مفصل ساکروایلیاک تحت عنوان سندرم پیریفورمیس شناخته می‌شود. عضله پیریفورمیس در باسن است و مفصل ساکروایلیاک را تثبیت می‌کند. این عضله نزدیک به عصب سیاتیک قرار دارد و در هنگام تحریک می‌تواند علائم سیاتیک و درد مفصل ساکروایلیاک را تقلید کند.

درد مفصل ساکروایلیاک چگونه درمان می‌شود؟

اگر درد بیش از سه هفته ادامه پیدا کرد و بهبود نیافت، باید برای تشخیص و اخذ برنامه درمانی مناسب به متخصص مراجعه کنید.

البته، اگر درد غیرقابل تحمل شود یا به شدت بر عملکرد روزانه تأثیر بگذارد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

گزینه‌های درمانی جهت بهبود درد مفصل ساکروایلیاک عبارتند از:

استفاده از یخ، گرما درمانی و استراحت

کمپرس یخ به کاهش درد حاد کمک می‌کند. کمپرس را باید هر بار به مدت 15 تا 20 دقیقه روی ناحیه ملتهب اعمال کنید. بسته‌های یخ را می‌توان به طور متناوب به مدت دو هفته روی ناحیه قرار داد تا التهاب از بین برود. گاهی گرما نیز می‌تواند به تسکین ناحیه دردناک کمک کند. اما به طور کلی گرما التهاب را در مراحل حاد افزایش خواهد داد.

دارو 

لطفاً توجه داشته باشید که به دلیل عوارض جانبی داروها تنها باید برای مدت کوتاهی مصرف شوند.

پزشک ممکن است بسته به منبع درد درمان با داروهای زیر را تجویز کند:

• داروهای ضد التهاب- اگر مسکن‌های بدون نسخه بی‌اثر باشند، پزشک ممکن است نوع قوی‌تری از این داروها را تجویز کند.
• داروهای شل‌کننده عضلات- این داروها به کاهش اسپاسم عضلانی که اغلب با التهاب مفصل ساکروایلیاک همراه است کمک می‌کنند.

طب فیزیکی و توانبخشی جهت بهبود درد مفصل ساکروایلیاک

پزشک یا متخصص طب فیزیکی و توانبخشی می‌توانند طیف وسیعی از حرکات و تمرینات کششی را آموزش دهند که به شما در حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل کمک می‌کنند. تمرینات تقویتی نیز به پایداری بیشتر عضلات و اصلاح لنگش یا وضعیت بد قرارگیری بدن کمک می‌کنند. متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ممکن است گرما و سرما درمانی، حرکات کششی، ماساژ یا درمان با اولتراسوند را نیز در برنامه شما بگنجاند.

تزریق دارو در مفصل ساکروایلیاک

تزریق لیدوکائین و استروئیدها به مفصل علاوه بر ابزاری تشخیصی، نوعی درمان نیز محسوب می‌شود. با تسکین درد، بیمار مبتلا به اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک می‌تواند توانبخشی را شروع کند و به داروهای مسکن کمتری نیاز پیدا خواهد کرد. ابلیشن با فرکانس رادیویی به تسکین درد مزمن کمک می‌کند و عمل جراحی تثبیت (فیکسیشن) در صورت ناپایداری شدید مفصل انجام خواهد شد.

بازسازی سلول‌های بنیادی

بازسازی سلول‌های بنیادی نوعی درمان تجربی و غیر تهاجمی برای مفصل ساکروایلیاک آسیب‌دیده و دردناک است. سال‌هاست که بیماران از طریق درمان‌های هدفمند سلول‌های بنیادی مفصل ران و زانو به نتایج امیدوارکننده‌ای دست یافته‌اند. جهت بهبود درد مفصل ساکروایلیاک نیز امکان انجام بازسازی سلول‌های بنیادی وجود دارد. در طول درمان، سلول‌های بنیادی با دقت به نواحی اطراف ستون فقرات یا به مفصل ساکروایلیاک و رباط‌های اطراف آن تزریق می‌شوند. معمولاً از نتایج تصویربرداری سی تی اسکن توسط متخصص ارتوپدی نیز استفاده می‌شود. سلول‌ها به سیگنال‌های التهابی آزاد شده از مفصل ملتهب پاسخ می‌دهند و شروع به ترمیم و بازسازی مفصل می‌کنند. این درمان می‌تواند با شاک ویو درمانی و سایر درمان‌های حمایتی همراه باشد.

ابلیشن با امواج رادیویی 

ابلیشن با امواج رادیویی (آر اف اِی) روشی است که برای کاهش درد استفاده می‌شود. در طی این درمان جریان الکتریکی تولید شده توسط امواج رادیویی برای گرم کردن ناحیه کوچکی از بافت عصبی استفاده می‌شود. این روند انتقال سیگنال‌های درد از ناحیه خاص به مغز شما را کاهش می‌دهد یا متوقف می‌کند.

چند حرکت کششی مفید برای بیماران

طی درد مفصل ساکروایلیاک، بافت‌های نرم در لگن، کشاله ران، پایین کمر و ران‌ها می‌توانند باعث ایجاد یا تشدید ناراحتی مفصل ساکروایلیاک شوند. حرکات کششی برای عضلات یا گروه‌های عضلانی خاص می‌توانند به تسکین درد مفصل ساکروایلیاک و بازیابی دامنه حرکتی پا، لگن و پایین کمر کمک کنند. برخی از این تمرینات کششی عبارتند از:

خم کردن عضله چهارسر ران

با تکیه دادن یک بازو به دیوار، عضله چهار سر خود را در جلوی ران بکشید. سپس پا یا مچ پا را با دست راست نگه دارید و پای راست را از پشت تنه به سمت بالا بکشید. 15 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید، سپس همین کار را با سمت دیگر انجام دهید. عضلات چهار سر را دو بار در هر پا بکشید.

کشش عضله خم‌کننده ران 

عضلات خم‌کننده ران به نزدیک کردن پاها به سمت مرکز بدن کمک می‌کنند. این عضلات از استخوان‌های لگن منشأ می‌گیرند. برای کشش عضلات نزدیک‌کننده ران و شل کردن مفصل ساکروایلیاک، به صورت مثلثی بنشینید و پاها را صاف و از هم باز کنید. سپس به آرامی به سمت انگشتان پا خم شوید. 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید.

پرس-آپ فلکس 

قسمت پایین شکم و جلوی لگن را با بالا بردن بالاتنه تا آرنج بکشید. 15 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید. شانه‌ها را آرام، پایین و دور از گوش‌ها نگه دارید تا در عین شل شدن عضلات پایین کمر و باسن تأثیر حاصل از این تمرین نیز افزایش یابد. این تمرین را از 5 ثانیه شروع کنید و سپس زمان را به 15 تا 30 ثانیه افزایش دهید. تمرین کششی فوق را 5 تا 10 بار تکرار کنید.

کشش ایزومتریک زانو تا قفسه سینه

به پشت دراز بکشید. یک زانو را به سمت قفسه سینه خم کنید و پای دیگر را صاف نگه دارید. با انگشتان خود پشت ران را بگیرید و به آرامی زانو را ظرف مدت زمان 5 ثانیه پایین بیاورید. این تمرین کششی را 5 تا 10 بار در هر طرف تکرار کنید.

 عمل جراحی فیوژن مفصل ساکروایلیاک

با توجه به پیشرفت‌ها در زمینه‌ی فناوری و تکنیک، فیوژن ساکروایلیاک می‌تواند روشی کم تهاجمی باشد که شامل یک یا دو برش کوچک دقیقاً بالای باسن و زیر خط کمر، در دو طرف ستون فقرات است. به جای رویکرد جانبی، این رویکرد خلفی آسیب به بافت اطراف مانند عضله را به حداقل می‌رساند. یک ماتریس مصنوعی استخوان برای کمک به تقویت فیوژن همراه با پیچ‌های شیاردار و جهت تثبیت استخوان در این عمل استفاده می‌شوند.