سندرم زانوی دوندگان یک اصطلاح کلی است که به هر مشکلی اشاره می‌کند که می‌تواند به نحوی موجب درد کشکک زانو یا درد جلوی زانو شود. نام این سندرم نباید شما را به اشتباه بیاندازد؛ این مشکل فقط به دوندگان محدود نمی‌شود و یک آسیب خاص ورزشی نیست. مشکلات بسیاری می‌توانند موجب درد کشک زانو شوند از جمله: سندرم درد قدامی زانو، جابجایی کشکک زانو، کندرومالاسیا یا ساییدگی کشکک و سندرم باند ایلیوتیبیال. درست است که بسیاری از دوندگان به مشکل سندرم زانوی دوندگان مبتلا می‌شوند اما هر فرد دیگری با انجام هر نوع فعالیتی که موجب فشار مکرر به زانو می‌شود مستعد ابتلا به سندرم زانوی دوندگان است. دوره اصلی درمان زانوی دوندگان بسیار ساده است. زیرا درمان اولیه برای زانوی دوندگان معمولاً شامل دارو است و اگر دارو کمکی نکرد، در مراحل بعدی، انجام تزریق و فیزیوتراپی تجویز می‌شود و در نهایت در صورت عدم بهبودی، جراحی توصیه می‌شود. در اغلب موارد برای درمان زانوی دوندگان نیازی به جراحی نیست و انجام جراحی برای درمان این مشکل، به ندرت اتفاق می‌افتد.

علل بروز سندرم زانوی دوندگان

عوامل زیادی وجود دارند که می‌تواند منجر به بروز این بیماری شوند. در اینجا به برخی از این علل اشاره می‌کنیم:

• وارد شدن فشار مفرط به زانو. این مورد، شایع‌ترین علت بروز زانوی دوندگان است. دویدن فعالیتی است که ماهیتی تکراری و فرسایشی دارد. سایر فعالیت‌های مشاه با دویدن نیز همین‌گونه هستند و موجب می‌شوند فشار‌های مکرر و مداوم به زانو وارد شود. این موضوع می‌تواند موجب آسیب دیدن اعصاب اطراف مفصل زانو و کشکک زانو شده و به تاندون‌ها و غضروف‌ها صدمه بزند.
• جابجایی و راستای ناصحیح کشکک زانو. زمانی که کشکک زانو کمی از موقعیت صحیح خود خارج شده باشد – به عبارت دیگر در راستای مناسبی قرار نداشته باشد – دویدن و سایر فعالیت‌های ضربه‌ای که نیاز به خم شدن و چرخش زیاد زانو دارند، می‌توانند موجب ساییدگی غضروف کشکک زانو شده و در نتیجه مفصل زانو را دچار درد و التهاب کنند.
• ضعف عضلانی. عدم تعادل عضلانی در پاها نیز می‌تواند باعث بروز سندرم زانوی دوندگان شود. در صورتی که عضلات کشاله ران، عضلات اطراف لگن و عضلات چهارسر ران ضعیف باشند به خوبی از مفصل زانو پشتیبانی نمی کنند و ثبات این مفصل را کاهش می‌دهند. این موضوع باعث می‌شود کشکک زانو از راستای طبیعی خود خارج شود.
• گرفتگی عضلات. گرفتگی و اسپاسم عضلات همسترینگ (پشت ران) و ساق پا می‌تواند باعث وارد شدن فشار مضاعف به زانو شود و در نتیجه کشکک زانو از حالت تعادل خارج شده و اصطکاک بین کشکک زانو و ناحیه داخلی زانو بیشتر شود. به همه ی این‌ها، ماهیت تکراری و فرسایشی بودنِ دویدن (و سایر فعالیت‌های مشابه) را اضافه کنید و در این صورت فرمول ایده‌آلی برای ایجاد زانوی دوندگان خواهید داشت.
• مشکلات ساختاری پا. اگر مشکل کف پای صاف دارید (افتادگی قوس پا یا پروناسیون)، وضعیت خاص آناتومیکال شما می‌تواند باعث کشیدگی بیش از حد عضلات و تاندون‌های پاهای شما و در نتیجه درد و سوزش زانو شود. صاف بودن کف پا همچنین باعث می‌شود پا کمی به سمت داخل بچرخد که این امر، تقسیم نیروها در پاها و میزان فشار وارد شده به زانو را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• وارد شدن ضربه مستقیم. ممکن است طی یک حادثه مانند زمین خوردن، ضربه مستقیمی به زانوی شما وارد شود. شوک حاصل از این ضربه می‌تواند باعث دررفتگی کشکک زانو شده و آن را از محل اصلی خود خارج کند و موجب شود کشکک زانو روی شیار استخوان فمورال (قسمت پایینی استخوان ران که بخشی از مفصل زانو را تشیل می‌دهد) یش از حد حرکت کند.

علائم بروز سندرم زانوی دوندگان

درد ناشی زانوی دوندگان دقیقا چگونه است و چه حسی دارد؟ اصلی‌ترین نشانه ی سندرم زانوی دوندگان، درد زانو است. این درد معمولا از جلوی زانو یعنی محل قرارگیری کشکک زنو شروع می‌شود اما ممکن است در نهایت، اطراف زانو و پشت زانو نیز دچار درد شوند. این درد زمانی بدتر می‌شود که می‌خواهید از روی صندلی بلند شوید، از پله‌ها یا یک سراشیبی پایین بروید، زانو بزنید، چهارزانو بنشینید یا در هنگام راه رفتن زانوی خود را کمی خم کنید.

ممکن است متوجه تورم خفیف زانو شوید. برخی افراد احساس می‌کنند که صدای سایش یا تقه از درون زانوی خود می‌شنوند. برای تشخیص قطعی باید به پزشک مراجعه کنید تا زانوی شما را معاینه کرده و از زانوی شما عکسبرداری اشعه ایکس انجام دهد تا بتواند وضعیت مفصل را دقیق بررسی کند.

بهترین روش‌های درمان سندرم زانوی دوندگان

خوشبختانه، کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا در طول دوره‌ی درمان، درد خود را کاهش دهید. این استراتژی‌ها علاوه بر تسکین درد، موجب تسریع روند ریکاوری و درمان نیز می‌شوند و در نتیجه شخص می‌تواند سریع‌تر به روال معمول تمرین یا فعالیت‌های خود بازگردد. در ادامه به سریع ترین راه‌ها برای بهبود زانوی دوندگان می‌پردازیم:

استراحت دادن به زانو

اول از همه، باید به زانوی خود استراحت دهید تا فرصتی برای بهبودی پیدا کند. بسیاری بیماران سوال می‌کنند: آیا می‌توانم درحالی که مشکلِ زانوی دوندگان دارم، همچنان بدوم؟ شما باید از انجام هر نوع فعالیتی که باعث درد می‌شود خودداری کنید. این بدان معنی است که برای مدتی نباید بدوید، لانژ و اسکات نزنید و حتی برای مدت زمان طولانی نایستید. گاهی حتی نشستن برای مدت طولانی نیز موجب درد می‌شود. فرقی نمی‌کند فعالیتی که باعث تشدید درد زانوی شما می‌شود چیست تا زمانی که آسیب شما به طور کامل بهبود نیافته است، آن را انجام ندهید.

 کمپرس سرد 

اعمال کمپرس شرد یک راه عالی برای درمان تقریباً هر آسیب مرتبط با ورزش است. این کار می‌تواند به کاهش تورم و التهابی که باعث بروز درد شده است، کمک کند. کاهش یافتن التهاب همچنین به بهبود سریع تر آسیب کمک می‌کند. سعی کنید به مدت 20 دقیقه، هر سه ساعت یکبار، روی زانوی خود کمپرس سرد قرار دهید؛ و این کار را تا جایی ادامه دهید که درد کاملا از بین برود.

بالا گرفتن پا

بالا گرفتن زانو می‌تواند به کاهش تورم در مفصل زانو کمک کند. اگر نشسته‌اید، سعی کنید پای خود را روی یک صندلی قرار دهید به طوری که پاها بالا قرار بگیرند. زمانی که دراز کشیده‌اید نیز یک بالش زیر زانوی خود بگذارید. این کار واقعا می‌تواند کمک‌کننده باشد.

زانوبند طبی مخصوص زانوی دوندگان

استفاده از یک زانوبند طبی مناسب می‌تواند به کاهش فشار وارد شده به زانو و در نتیجه کاهش درد کمک کند. البته استفاده از زانوبند به تنهایی نمی تواند درد ناشی از زانوی دوندگان را کاملا برطرف کنند؛ اما اگر مسابقه یا برنامه‌ی خاصی دارید که باید حتما آن را پشت سر بگذارید، استفاده از زانوبند طبی می‌تواند مهم و ‌کننده باشد. نوعی از زانوبندهای طبی که در محل کشکک زانو بریدگی دایره‌ای شکل دارد برای موارد خفیف زانوی دوندگان مفید است. همزمان با بستن زانوبند طبی می‌توان از تکنیک تِیپینگ زانو (زدن چسبِ کشی) نیز استفاده کرد.

کفی طبی کفش، قابل تهیه از داروخانه و فروشگاه‌ها

ارتزها یا همان کفی‌های موجود در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم طبی، یک روش ارزان و گاهی موثر برای کاهش درد ناشی زانوی دوندگان هستند اما نمی‌توانند آن را درمان کنند. اگر می‌خواهید ارتزی که تهیه می‌کنید موثر باشد باید مطمئن شوید که یک قوس منعطف و راحت در میانه‌ی آن باشد که به خوبی از قوس کف پا پشتیبانی می‌کند. اگر کفی طبی کفش بیش از حد سفت و محکم باشد، موقع پوشیدن کفش پای شما را تحریک می‌کند و شما احساس ناراحتی خواهید کرد؛ بنابراین نمی توانید آن را بپوشید و کمکی به مشکلِ زانوی دوندگان نمی‌کند.

اُرتُزهای سفارشی 

ارتزها یا کفی‌های سفارشی می‌تواند یک درمان موثر برای رفع زانوی دوندگان باشد. برای آن که کفی طبی موثر باشد باید کاملا متناسب با سایز پا و کفش شما باشد و یک قوس منعطف در میانه‌ی آن باشد که به خوبی از قوس کف پا پشتیبانی می‌کند. این قوس درست متناسب با حالت پای شما است. کفی‌های سفارشی به نحوی طراحی می شوند که دارای ارتفاع متناسب در ناحیه قوس میانی هستند و میزان تراکم و انعطاف‌پذیری آنها نیز مناسب است. اگر ارتزهای سفارشی دارید که برای شما راحت نیستند یا به درستی در کفش شما قرار نمی گیرند، باید موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید. ممکن است بتوانید به جای هزینه کردن برای یک جفت ارتز سفارشی جدید، تنها با صرف کسری از این هزینه، ارتزهای فعلی خود را اصلاح کنید.

فیزیوتراپی برای درمان زانوی دوندگان 

 فیزیوتراپی بخشی حیاتی و جداناپذیر از روند درمان زانوی دندگان است. فیزیوتراپیست‌ها تمرینات قدرتی و کششی مخصوصی به شما پیشنهاد می‌کنند که به درمان زانوی دوندگان بسیار کمک می‌کنند. این تمرینات نه‌تنها درد زانو را کاهش می‌دهند بلکه موجب افزایش تحرک و انعطاف‌پذیری زانو و تقویت عضلات پا می‌شوند. پزشکان متخصص به دلیل نتایج بسیار مثبت و موفقیت‌آمیز فیزیوتراپی، توجه ویژه ای به این روش درمانی دارند و به آن اهمیت زیادی می‌دهند. حتی در صورتی که بیمار، عمل جراحی انجام داده باشد باید برای توانبخشی پس از جراحی، درمان‌های فیزیوتراپی را انجام دهد.

اولتراسوند

اواتراسوند می‌تواند یک درمان موثر برای زانوی دوندگان باشد. اولتراسوند می‌تواند موجب شکستن بافت اسکار (بافت‌های اضافی) شده و جریان خون را در داخل و اطراف کشکک زانو و اطراف تاندونهای چهارسر ران افزایش دهد. تاندون‌های چهارسر ران در بسیاری موارد دچار کمبود دریافت جریان خون می‌شوند و این مشکلی شایع است. برای بهبود وضعیت زانوی دوندگان لازم است به این تاندون‌ها و اطراف کشکک زانو به خوبی خونرسانی شود.

 طب سوزنی 

طب سوزنی به دلیل تاثیر عالی آن در درمان دردهای مزمن و حاد به طور گسترده ای شناخته‌شده و محبوب است و مشکل زانوی دوندگان نیز از این قاعده مستثنی نیست. طب سوزنی با بهبود گردش خون در ناحیه آسیب‌دیده درد را تسکین می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود گرفتگی عضلات برطرف شده و اسپاسم‌های عضلانی اصطلاحا آزادسازی شوند. طب سوزنی موجب تسکین درد می‌شود اما قطعا از مصرف داروهای ضدالتهاب و مسکن، ایمن‌تر و بی خطرتر است. شما می‌توانید حتی بدون نسخه پزشک داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را از داروخانه تهیه کرده و مصرف کنید اما این داروها عوارض جانبی دارند.

جراحی به عنوان آخرین راه حل

اگر بعد از امتحان کردن همه تکنیک‌ها درمانی گفته شده، زانوی شما هنوز بهبود نیافته است، ممکن است زمان آن رسیده باشد که با پزشک خود در مورد مراجعه به جراح ارتوپد صحبت کنید. اگرچه اکثر افراد مبتلا به سندرم زانوی دوندگان بدون جراحی بهبود می‌یابند، اما در برخی موارد نادر ممکن است نیازبه انجام جراحی باشد. جراح ارتوپد می‌تواند با برداشتن یا حتی جایگزینی غضروف آسیب دیده، راستای قرارگیری کشکک زانو را اصلاح کند. این کار موجب می‌شود، فشار وارد شده به طور یکنواخت روی کشکک زانو پخش شود و درد بیمار تسکین پیدا کند و در نهایت درد انو برطرف شود.

چگونه می‌توانیم از بروز سندرم زانوی دوندگان جلوگیری کنیم؟

در طول زمانی که در حالِ درمان زانوی آسیب‌دیده‌ی خود هستید، باید به نوعی ورزش و تمرینات خود را تغییر دهید که فشاری بر مفصل زانو وارد نکنند. برای مثال شنا کردن گزینه خوبی است. هنگامی که بتوانید زانوی خود را بدون احساس درد خم و صاف کنید، می‌توانید تمرینات معمولی خود را دوباره از سر بگیرید. شما می‌توانید برای جلوگیری از عود کردن زانوی دوندگان، اقدامات زیر را انجام دهید:

• عضلات ران پای خود را تقویت کنید تا فشار کمتری به مفصل زانوی شما وارد شود. اگر می‌خواهید حرکات اسکات و لانژ انجام دهید، این تمرینات را بسیار آرام و کنترل‌شده انجام داده و به یک باره تعداد تکرار‌های زیادی از این تمرینات را انجام ندهید. برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی، حتما قبل از شروع ورزش به خوبی بدن خود را گرم کنید و حرکات کشش انجام دهید. از دویدن روی سطوح سخت مانند بتن خودداری کنید.
• پوشیدن کفش‌های استاندارد و مناسب برای دویدن، می‌تواند تفاوت بسیار زیادی ایجاد کند. اگر کفش‌های شما در حال فرسوده شدن هستند و کم‌کم فرم خود را از دست می‌دهند، حتما آنها را سریعا عوض کنید. پوشیدن پد‌های مخصوص پاشنه و کفی‌های طبی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. می‌توانید در طول زمان انجام تمرینات، از زانوبند طبی استفاده کنید و ببینید به شما کمک می‌کند یا خیر.
• در برخی موارد، مراجعه به یک متخصص فیزیوتراپی می‌تواند بسیار مفید باشد. با پزشک خود در این‌باره صحبت کنید تا ببینید این گزینه برای شما مناسب است یا خیر.

ابتلا به سندرم زانوی دوندگان می‌تواند بسیار دردناک باشد؛ اما خوشبختانه، این مشکل معمولاً بدون نیاز به جراحی قابل درمان و بهبود است. استفاده از روش‌های درمانی گفته شده می‌تواند شما را در اسرع وقت به روال معمول تمرینات یا فعالیت‌های قبلی بازگرداند.