پوکی استخوان چه نشانه هایی دارد؟ آیا پوکی استخوان درمان قطعی دارد؟

پوکی استخوان وضعیتی است که باعث شکننده و ضعیف شدن استخوان‌هایی می‌شود که قبلاً از قدرت کافی برخوردار بوده‌اند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌ها قادر به نگه داشتن کلسیم که یک ماده معدنی مهم برای قوی نگه داشتن استخوان‌ها است، نیستند. از آنجا که میزان کلسیمی که از استخوان‌ها خارج می‌شود نسبت به کلسیمی که وارد آن می‌شود، بیشتر است؛ مهم است که نواحی که بیشتر دچار مشکل می‌شوند مانند ستون فقرات و لگن را قوی نگه داریم.

اگر از پوکی استخوان رنج می‌برید، بیش از پیش در معرض شکستگی استخوان ناشی از فعالیت‌های معمولی و روزمره قرار دارید. در صورتی که پوکی استخوان ستون فقرات را تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند منجر به شکستگی فشاری شود که این مشکل به خرد شدن استخوان‌ها می‌انجامد. این وضعیت می‌تواند به شکل فزاینده‌ای زندگی روزمره را دشوار کند؛ زیرا ممکن است نتوانید مانند گذشته آزادانه حرکت کنید.

دلایل پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان یکی از بیماری‌های شایع استخوان است که معمولاً با افزایش سن، زنان و مردان بسیاری (بیشتر زنان) را درگیر خود می‌کند. پوکی استخوان با کاهش توده استخوانی و نازک شدن ساختار استخوان همراه است و باعث شکنندگی استخوان‌ها یا افزایش احتمال شکستن آنها می‌شود. برخی از افراد نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند. اگرچه نمی‌توان همه عوامل خطر پوکی استخوان را تغییر داد؛ اما داشتن عادات غذایی سالم و یک برنامه ورزشی مناسب که توسط درمانگر شما طراحی شده است، می‌تواند سلامت استخوان‌ها را حفظ کرده و خطر را کاهش دهد.

عوامل خطر پوکی استخوان عبارتند از:

• سن: پوکی استخوان بیشتر در افراد مسن شایع است.
• جنسیت: بیشتر زنان مبتلا به پوکی استخوان می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: وراثت نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارند.
• وزن: وزن کم بدن
• رژیم غذایی به ویژه رژیم غذایی دارای سطوح اندک کلسیم و ویتامین دی
• سابقه شکستگی استخوان
• یائسگی
• سبک زندگی غیر فعال
• سیگار کشیدن
• مصرف داروهای خاص، بیماری‌های خاص و یا سایر مشکلات پزشکی

علائم پوکی استخوان

معمولا افراد مبتلا به پوکی استخوان تا زمان شکستگی استخوان، هیچ گونه علائمی ندارند. خطر شکستگی لگن در یک زن به دلیل پوکی استخوان با خطر ابتلا به سرطان سینه، تخمدان و رحم برابری می‌کند. در حالی که خطر شکستگی استخوان بر اثر پوکی استخوان در مردان بالای ۵۰ سال، بیشتر از خطر سرطان پروستات در آنان است.

پوکی استخوان معمولاً یک بیماری بدون درد است و می‌تواند سال‌ها و حتی تا زمان رخ دادن شکستگی استخوان، تشخیص داده نشود. یکی از نشانه‌هایی که در بیشتر شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان وجود دارد، درد است و محل درد به محل شکستگی بستگی دارد. شکستگی ستون فقرات می‌تواند باعث درد شدید «نواری شکل»  شود که از پشت به سمت پهلوها انتشار پیدا می‌کند.

شکستگی‌های مکرر ستون فقرات می‌تواند منجر به کمردرد مزمن شود. شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان علاوه بر درد، باعث کاهش قابل توجه به کیفیت زندگی، ناتوانی و از دست دادن بهره وری در کار می‌شود.

معمولاً شکستگی لگن و مفصل ران برای ترمیم به عمل جراحی احتیاج دارند و به آرامی و / یا با ضعف بسیار پس از عمل جراحی ترمیمی، بهبود پیدا می‌کنند؛ زیرا معمولاً استخوان‌های ضعیف به درستی ترمیم نمی‌شوند. در حقیقت حدود ۳۰ درصد از افراد مسنی که به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی لگن شده‌اند، به مراقبت طولانی مدت در خانه سالمندان احتیاج دارند و تقریباً ۲۰ درصد از افرادی که دچار شکستگی لگن شده‌اند، در سال پس از شکستگی لگن، جان خود را از دست می‌دهند. علائم پوکی استخوان علاوه بر شکستگی می‌توانند شامل کاهش قد یا انحنای ستون فقرات به دلیل فروپاشی مهره‌ها پس از شکستگی ستون فقرات باشند.

این فروپاشی اغلب باعث ایجاد قوز کمر در قسمت فوقانی کمر می‌شود که به آن «قوز بیوه» نیز گفته می‌شود زیرا معمولاً در زنان  مسن دیده می‌شود.

درمان پوکی استخوان

هدف اولیه درمان جلوگیری یا کاهش سرعت از دست دادن استخوان و کاهش خطر شکستگی است.

کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، گزینه‌های درمانی متنوعی دارند. همه افراد با یکدیگر تفاوت دارند- برخی از افراد به یک دارو بهتر از سایر داروها پاسخ می‌دهند؛ در حالی که برخی عوارض جانبی را تجربه می‌کنند که دیگران آنها را تجربه نمی‌کنند. ممکن است قبل از پیدا کردن روش درمانی که برای شما مناسب است، لازم باشد چندین گزینه‌ درمانی را بررسی کنید.

مهم است که برای ارزیابی مزایا و خطرات هر درمان با پزشک خود صحبت کنید و درمان مناسب برای خود را انتخاب نمایید.

 دارو

درمان‌های دارویی خاص برای درمان پوکی استخوان عبارتند از:

برای مردان و زنانی که در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند، داروی بیس فسفونات رایج‌ترین داروی تجویزی است. این گروه از داروها شامل آلندرونات، رزدرونات، ایبندرونات و زولدرونیک اسید هستند که می‌توانند به صورت داروی خوراکی یا تزریقی مصرف شوند. عوارض جدی همراه با مصرف بیس فسفونات در مدت بیش از ۵ سال، شامل شکستگی ناگهانی یا ترک خوردن استخوان ران و نکروز یا فرسایش استخوان فک است که می‌تواند منجر به شکستگی استخوان فک شود.

در زنان هورمون تراپی با داروهایی مانند مکمل استروژن که بلافاصله پس از یائسگی آغاز شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. با این حال خطراتی مانند لخته شدن خون و سرطان آندومتریوز، سرطان سینه و احتمال بیماری قلبی را به دنبال دارد. بنابراین هورمون استروژن معمولاً فقط در صورتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به کنترل سایر علائم یائسگی مانند گرگرفتگی که فراتر از تحلیل رفتن استخوان هستند، احتیاج باشد.

برای تقلید تاثیر استروژن بر تراکم استخوان در زنان یائسه از داروی رالوکسیفن استفاده می‌شود که به شکلی طراحی شده‌اند که خطرات مربوط به مصرف استروژن را نداشته باشند. با این حال این دارو نیز می‌تواند باعث گرگرفتگی شود و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. در مردان داروی بیس فسفونات معمولاً به عنوان اولین خط درمانی تجویز می‌شود.

برای افرادی که نمی‌توانند داروهای یاد شده را تحمل کنند یا بدن آنها به این نوع درمان پاسخ ندهد، درمان‌های جایگزین که در ادامه آمده است ارائه می‌شود:

• دنوسوماب-  این دارو هر ۶ ماه یکبار تزریق می‌شود. حفظ تراکم استخوانی، مشابه داروی بیس فسفونات یا در برخی موارد بهتر از آن است. این دارو را می‌توان برای زنان و مردان تجویز کرد.
• داروی تری پاراتاید- برای افراد مبتلا به پوکی استخوان شدید، داروی تری پاراتید تجویز می‌شود که مشابه هورمون پاراتیروئید است و برای تحریک رشد استخوان جدید طراحی شده است. این دارو به مدت دو سال زیر پوست تزریق می‌شود. سپس داروی دیگری برای پوکی استخوان تجویز می‌شود تا استخوان جدید رشد کرده حفظ شود. این دارو را می‌توان برای زنان و مردان تجویز کرد.
• ابالو پاراتید-برای زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان شدید تجویز می‌شود. این دارو نیز شبیه هورمون پاراتیروئید است و برای تحریک رشد استخوان جدید طراحی شده است. تزریق آن در زیر پوست انجام می‌شود و بیشتر از دو سال تجویز نمی‌شود.
• روموزوزوماب – اققگ -برای زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان که در معرض خطر بالای شکستگی استخوان قرار دارند یا نمی‌توانند از درمان‌های دیگری برای پوکی استخوان استفاده کنند، تجویز می‌شود. این دارو اولین دارویی است که هر دو کارکرد تحریک رشد استخوان و جلوگیری از تخریب استخوان را فراهم می‌کند. این روش درمانی معمولاً با دو تزریق زیر پوست، یک بار در ماه و به مدت یک سال انجام می‌شود.

کلسیم و ویتامین دی 

پزشکان توصیه می‌کنند می‌کنند حتی زمانی که از داروهایی که در بالا ذکر شد استفاده می‌کنید، مقدار زیادی کلسیم و ویتامین دی در رژیم غذایی خود داشته باشید. علت این است که این مقدار ماده معدنی و ویتامین در کنار هم می‌توانند به کاهش سرعت تحلیل استخوان کمک کنند. کلسیم اصلی‌ترین ماده معدنی در استخوان‌های شما است و ویتامین دی به بدن شما در جذب کلسیم مورد نیاز خود کمک می‌کند و غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

• محصولات لبنی
• سبزیجات تیره برگ
• غلات و نان غنی شده
• محصول سویا

در حال حاضر بسیاری از غلات همراه با نوشیدنی پرتقال و کلسیم اضافه موجود هستند.

دانشمندان توصیه می‌کنند زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله و مردان ۱۹ تا ۷۰ ساله در طول روز ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت کنند. آنها همچنین توصیه می‌کنند افراد زیر ۷۰ سال باید در طول روز ۶۰۰ واحد بین المللی (IU) ویتامین دی دریافت کنند. بزرگسالان بالای ۷۰ سال باید روزانه ۸۰۰ IU ویتامین دی دریافت کنند.

اگر رژیم غذایی شما به میزان کافی حاوی کلسیم یا ویتامین دی نیست، می‌توانید برای اطمینان از دریافت مقدار توصیه شده کلسیم و ویتامین دی از مکمل‌ها استفاده کنید.

فیزیوتراپی و ورزش

بسیاری از  مشکلات و مسائل مربوط به پوکی استخوان را می‌توان از طریق تمرینات تقویتی، برنامه‌های پیاده‌روی مناسب، تغذیه مناسب و/ یا در صورت نیاز دارو، برطرف کرد.

از آنجا که تقویت استخوان بخش مهمی از برنامه مدیریت پوکی استخوان است، فیزیوتراپی یک روش موثر برای درمان خواهد بود. متخصصان فیزیوتراپی در طراحی برنامه‌های ورزشی متناسب با اهداف شما و آسان برای هدف قرار دادن نواحی خاص دچار پوکی استخوان، تخصص دارند.

معمولا افراد مبتلا به پوکی استخوان دارای محدودیت در حرکت ستون فقرات و لگن هستند که فشار وارده بر استخوان‌ها را افزایش می‌دهد.

فیزیوتراپیست بهترین روش درمانی را برای شما تعیین می‌کند تا این محدودیت‌ها را از بین برده و بدن شما را به عملکرد مطلوب خود بازگرداند.

درمان‌های فیزیوتراپی برای پوکی استخوان شامل کشش ملایم و تمریناتی هستند که با گذشت زمان شدت بیشتری پیدا می‌کنند تا به تقویت نواحی آسیب دیده کمک کنند. فیزیوتراپیست همچنین به منظور کاهش فشار، بر بهبود وضعیت بدن در برخی نواحی تمرکز می‌کند و همچنین برای افزودن کلسیم و سایر غذاهای تقویت کننده استخوان به رژیم غذایی شما، برای شما آموزش تغذیه ارائه می‌کند. ممکن است فیزیوتراپیست بسته به صلاحدید خود، برنامه‌ها و روش‌های بیشتری را نیز برای شما ارائه کند.

تمرینات هوازی

مطالعات نشان می‌دهند افرادی که ورزش‌های هوازی را انجام می‌دهند می‌توانند تراکم استخوان در ستون فقرات خود را بهبود ببخشند این امر می‌تواند به جلوگیری از شکستگی ستون فقرات و پیشرفت انحنای آن به سمت جلو بسیار مفید باشد. شما می‌توانید فعالیت‌های هوازی را با استفاده از وزن بدن خود انجام دهید. تمرینات تحمل وزن شامل موارد زیر هستند:

• پیاده روی بیرون یا روی تردمیل
• دویدن (در صورتی که قادر به انجام آن هستید)
• تمرینات الپتیکال

ورزش‌هایی مانند شنا نیز می‌توانند یک تمرین عالی باشند اما نباید آن را به تنهایی انجام دهید. ورزش شنا حداقل وزن را روی استخوان‌های شما قرار می‌دهد. به این معنا که تأثیر چندانی در افزایش تراکم استخوان ندارد.

ورزش‌های استقامتی 

یکی دیگر از بخش‌های مهم در برنامه مدیریت پوکی استخوان، تمرینات استقامتی یا وزنه برداری سبک است. تمرینات استقامت مخصوص یک ناحیه خاص هستند؛ به این معنا که اگر ماهیچه‌های اطراف مفصل ران خود را تقویت کنید، استخوان ران شما بهبود پیدا می‌کند اما تاثیری بر سایر نواحی ندارد. بنابراین تمرینات استقامتی باید برای تمام نواحی اصلی عضلات و مفاصل انجام شوند. افزایش قدرت باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود و همچنین می‌تواند مانع سقوط از ارتفاع و افتادن شود. بسیار مهم است که ماهیچه‌های موجود در ناحیه پشتی ستون فقرات و بالا و پایین آن تقویت شوند.

شما می‌توانید با کمک درمانگر فیزیوتراپیست خود، یاد بگیرید که برای پشتیبانی از ستون فقرات کدام عضلات را تقویت کنید. این امر همچنین به بهبود وضعیت ایستادن شما کمک می‌کند. تمرینات استقامتی باید ابتدا در سطوح پایین مقاومت انجام شوند و سپس در صورت نیاز افزایش پیدا کنند.

پزشکان معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تمرین استقامتی برای ۳ تا ۵ روز در هفته را توصیه می‌کنند.

مکانیک بدن 

احتمالاً مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از شکستگی‌های فشاری، مکانیک مناسب بدن است و شما می‌توانید حتی قبل از تشخیص بیماری تمرینات را آغاز کنید. یک فیزیوتراپیست آموزش دیده می‌تواند نحوه انجام فعالیت‌های روزانه، بدون وارد کردن فشار زیاد به ستون فقرات را به شما آموزش دهد.

فعالیت‌های روزمره مانند جارو کشیدن، مسواک زدن، بلند شدن از رختخواب و بلند کردن اجسام می‌تواند باعث وارد شدن فشار بیشتری به قسمت جلوی ستون فقرات شود. تمرین مکانیک مناسب بدن باعث جلوگیری از ایجاد تغییرات در ستون فقرات می‌شود و تاثیرات ماندگاری در جلوگیری از شکستگی و حالت «قوز» مرتبط با پوکی استخوان خواهد داشت.

پیشگیری

درمانگران فیزیوتراپیست در بهبود و بازیابی تحرک تخصص دارند و نقش مهمی در تضمین سلامت استخوان‌ها ایفا می‌کنند. داشتن استخوان‌های سالم می‌تواند به شما کمک کند تا در طول زندگی خود قوی و فعال باقی بمانید. اگر در دوران کودکی، سلامت استخوان به دست بیاید و حفظ شود، می‌تواند از تحلیل رفتن و شکستگی استخوان در مراحل بعدی زندگی جلوگیری کند. برای داشتن استخوان‌های سالم، داشتن سبک زندگی فعال از نظر جسمانی و داشتن رژیم غذایی متعادل حاوی مقدار زیادی کلسیم، ویتامین دی  و سایر مکمل‌ها در صورت نیاز بسیار مهم است.

درمانگران فیزیوتراپیست می‌توانند برای حفظ سلامت استخوان‌های شما یک برنامه منحصر به فرد برای شما طراحی کنند.